Dunkierka

Od pierwszych scen widać, że to film Nolana. Jest groza, surowa, szara paleta barw, głębia i absolutna powaga nawet w młodych, niedoświadczonych żołnierzach. Wszelkie zarzuty o to, że praktycznie nie ma tu dialogów, postaci są tylko typami bohaterów wielkiej ewakuacji, a całość jakaś taka wizualnie mało epicka, giną przy tym, czym faktycznie była Dunkierka i co udało się Nolanowi doskonale uchwycić. Jakich słów wymagać by mogło wydarzenie, które od dziesiątków lat jest komentowane przez historyków i polityków? Jakich kwiecistych dialogów między czekającymi na śmierć żołnierzami możemy się jeszcze spodziewać po Cienkiej czerwonej linii czy po Szeregowcu Ryanie? Jak przedstawić pojedyncze, zindywidualizowane jednostki, wyłowione z morza czterystu tysięcy alianckich żołnierzy zgromadzonych na plaży i czekających na ratunek? Tego już nie da się zrobić. Zamiast tego otrzymujemy jedyne w swoim rodzaju widowisko, będące oryginalnym spojrzeniem na wydarzenia z początków II wojny.

Z powietrza, z lądu i z wody

Opowieść Nolana ma trzy nieoczywiste perspektywy czasowe. Obserwujemy co się dzieje z żołnierzami podczas tygodnia spędzonego na plaży, z której próbują dostać się na statki, które z kolei mogłyby ich zabrać do domu. Drugą perspektywą czasową jest dzień niejakiego pana Dawsona (Mark Rylance), który swoją łodzią wycieczkową chce dopłynąć do plaż Dunkierki i pomóc w ewakuacji Aliantów. Trzecią natomiast linią czasu jest godzina z życia dzielnego pilota spitfire’a, niejakiego Farriera (Tom Hardy), który wraz z dwoma innymi pilotami, spróbuje ochronić żołnierzy (wystawionych na plaży jak kaczki) przed nieprzyjacielskim ostrzałem. Nietrudno się domyśleć, że w finale wszystkie te linie czasowe, tydzień, dzień i godzina, spotkają się w pewnym punkcie, ale obserwowanie tego, jak do tego dojdzie, nie ma nic wspólnego z nuda czy przewidywalnością.

Każda z tych sytuacji, wyciągniętych jak klocek z wielkiej wojennej układanki, ma swoje tragiczne momenty. Nie obywa się bez ofiar śmiertelnych i niespodziewanych zwrotów akcji. Dla mnie najbardziej zaskakujące było to, że tak mało dowiadujemy się o ludziach, na których patrzymy i że to jest jednocześnie atutem filmu, bo nadając imię i nazwisko, cały życiorys, przeszłość i rys charakterystycznych tym bohaterom, zabralibyśmy to samo podobnych do nich żołnierzom i cywilom, biorącym udział w ewakuacji spod Dunkierki. Ale spokojnie, po kilkunastu minutach można przywyknąć do tej chłodnej anonimowości i małomówności (która ma swój duży udział w jednej ze scen na plaży, gdyż nie tylko dla widza brak słów jest podejrzany).

Zdjęcia i aktorstwo

Przyznam, że nie tego się spodziewałam, nawet pomimo świadomości, że film reżyseruje Christopher Nolan. Dunkierka nie jest takim historycznym bitewnym widowiskiem, do jakich mogliśmy przywyknąć w ostatnim czasie. Owszem, są tu piękne, wręcz spektakularnie piękne zdjęcia, ale za urodę tych kadrów odpowiada groza szarych plaż i pochłaniającego coraz liczniejsze ofiary morza. Szarość wody, nieba i piachu uchwycona w szerokich panoramach, zastępuje nam wizję ścierania się wielkich armii. Gdyby nie jeden z dialogów komandora Boltona (Kenneth Branagh) nawet byśmy nie pomyśleli, że na tej plaży i w okolicach jest aż 400.000 alianckich żołnierzy. Najczęściej widzimy tylko kilkunasto, góra kilkudziesięcioosobowe grupki, a nie brakuje też scen kameralnych, gdy tylko dwie, trzy postaci spojrzeniem i mimiką opisują sytuację,w jakiej się znaleźli.

Podobnie rzecz się ma na morzu i w powietrzu. Zamiast całej flotylli statków, jedna łódeczka starszego pana, który zwyczajnie chce pomóc. Zamiast nieba czarnego od torpedujących wroga samolotów, jeden dzielny pilot w malutkim spitfirerze. A jednak to robi wrażenie, nieraz łezka wzruszenia z tego całego patosu zakręci się widzowi w oku.

Mnie osobiście podoba się bardzo taki sposób opowiadania o wojnie, oparty nie na absurdalnie drogich efektach specjalnych, pojazdach i rekwizytach z epoki, ale na znakomitej grze aktorskiej i przemyślanym scenariuszu. Nie ukrywam też, że do kina, oprócz nazwiska Nolana, przyciągnęli mnie Cillian Murphy (znakomity w roli dygoczącego żołnierza, dotkniętego wojenną traumą) i Tom Hardy (który znowu, po filmie Mroczny rycerz powstaje, gra z maską na twarzy, praktycznie samymi oczami, ale i tak jest w tym rewelacyjny). Obaj panowie, którzy grali razem nie tylko w ostatniej części batmanowskiej trylogii Nolana, ale i w Peaky Blinders, idealnie wpasowują się w historyczny i tragiczny klimat tej fabuły. Uwagę zwraca też Mark Rylance, grający starszego właściciela łodzi. Jego postać ma swoją motywację, kryje jakąś tajemnice i to widać na jego poważnym obliczu. W młodszym pokoleniu najbardziej zaintrygował mnie Barry Keoghan grający George’a, pomocnika starszego pana. Jego zapamiętam na długo, w przeciwieństwie do aktorskiego żołnierskiego tria młodzieńców z plaży, pewnie dlatego, że rysy ma bardzo charakterystyczne, a jego postać uosabiała mniej oczywisty wymiar wojennego heroizmu.

Jednym słowem, na Dunkierkę trzeba pójść do kina. Jest to ważny film, który z pewnością zajmie istotne miejsce w historii współczesnego kina.